Wprowadzenie - poznaj swoje prawa
Utrata pracy to zawsze trudne doświadczenie, niezależnie od okoliczności. Świadomość przysługujących Ci praw w takiej sytuacji jest jednak kluczowa, aby zadbać o swoje interesy i w razie potrzeby skutecznie bronić się przed nieuczciwymi praktykami pracodawców. W tym artykule omówimy szczegółowo, jakie prawa przysługują pracownikowi w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę.
Rodzaje umów o pracę i sposoby ich rozwiązania
W polskim prawie pracy wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje umów o pracę:
- Umowa o pracę na okres próbny
- Umowa o pracę na czas określony
- Umowa o pracę na czas nieokreślony
Umowa o pracę może zostać rozwiązana na kilka sposobów:
- Za porozumieniem stron
- Przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem)
- Przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia)
- Z upływem czasu, na który była zawarta
Okresy wypowiedzenia
Długość okresu wypowiedzenia zależy od rodzaju umowy oraz stażu pracy u danego pracodawcy:
Umowa na okres próbny:
- 3 dni robocze, jeżeli okres próbny nie przekracza 2 tygodni
- 1 tydzień, jeżeli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie
- 2 tygodnie, jeżeli okres próbny wynosi 3 miesiące
Umowa na czas określony i nieokreślony:
- 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy
- 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy
- 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata
Pamiętaj, że okresy wypowiedzenia mogą być wydłużone w umowie o pracę lub regulaminie pracy, nie mogą być jednak skrócone na niekorzyść pracownika.
Ochrona przed wypowiedzeniem
Prawo pracy przewiduje szczególną ochronę przed wypowiedzeniem dla określonych grup pracowników. Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę:
- Pracownicy w ciąży oraz w okresie urlopu macierzyńskiego
- Pracownikowi w trakcie urlopu lub innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy
- Pracownikowi w wieku przedemerytalnym (4 lata przed osiągnięciem wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia nabycie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku)
- Działaczom związkowym
- Społecznym inspektorom pracy
- Członkom rady pracowników
- Pracownikom powołanym do czynnej służby wojskowej
Przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę
W przypadku umowy na czas nieokreślony, pracodawca musi wskazać konkretną, rzeczywistą i prawdziwą przyczynę wypowiedzenia. Przyczyna ta musi być podana w oświadczeniu o wypowiedzeniu umowy o pracę. Do najczęstszych przyczyn wypowiedzenia umowy o pracę należą:
- Likwidacja stanowiska pracy lub reorganizacja zakładu
- Niewykonywanie lub nienależyte wykonywanie obowiązków pracowniczych
- Utrata zaufania do pracownika
- Długotrwała niezdolność do pracy
- Naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych
W przypadku umów na czas określony i na okres próbny, pracodawca nie musi podawać przyczyny wypowiedzenia, chyba że umowę na czas określony zawarto w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności.
Obowiązki pracodawcy przy wypowiadaniu umowy o pracę
Pracodawca, wypowiadając umowę o pracę, musi przestrzegać określonych procedur:
- Forma pisemna - wypowiedzenie musi być dokonane na piśmie
- Wskazanie przyczyny (w przypadku umów na czas nieokreślony)
- Pouczenie o prawie odwołania do sądu pracy
- Konsultacja zamiaru wypowiedzenia z organizacją związkową (jeśli pracownik jest członkiem związku zawodowego lub korzysta z jego ochrony)
Prawa pracownika po otrzymaniu wypowiedzenia
Po otrzymaniu wypowiedzenia umowy o pracę, pracownik ma szereg uprawnień:
1. Prawo do odwołania do sądu pracy
Pracownik może odwołać się od wypowiedzenia do sądu pracy w ciągu 21 dni od dnia doręczenia pisma wypowiadającego umowę o pracę. W odwołaniu może domagać się:
- Uznania wypowiedzenia za bezskuteczne
- Przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach
- Odszkodowania
2. Dni wolne na poszukiwanie pracy
Pracownikowi, któremu wypowiedziano umowę o pracę, przysługuje prawo do płatnych dni wolnych na poszukiwanie pracy:
- 2 dni robocze - przy dwutygodniowym i jednomiesięcznym okresie wypowiedzenia
- 3 dni robocze - przy trzymiesięcznym okresie wypowiedzenia
3. Prawo do świadectwa pracy
Po zakończeniu stosunku pracy pracodawca jest zobowiązany niezwłocznie wydać pracownikowi świadectwo pracy, które powinno zawierać informacje o:
- Okresie i rodzaju wykonywanych prac
- Zajmowanych stanowiskach
- Trybie rozwiązania umowy
- Podstawie prawnej rozwiązania umowy
- Urlopach i innych okolicznościach mających wpływ na uprawnienia pracownicze
4. Prawo do odprawy
W przypadku zwolnień grupowych lub indywidualnych z przyczyn niedotyczących pracowników (np. reorganizacja, likwidacja stanowiska), pracownikowi przysługuje odprawa pieniężna w wysokości:
- Jednomiesięcznego wynagrodzenia - jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 2 lata
- Dwumiesięcznego wynagrodzenia - jeżeli pracownik był zatrudniony od 2 do 8 lat
- Trzymiesięcznego wynagrodzenia - jeżeli pracownik był zatrudniony ponad 8 lat
Jak się bronić przed nieuzasadnionym wypowiedzeniem?
Jeśli uważasz, że wypowiedzenie umowy o pracę było nieuzasadnione lub naruszało przepisy prawa pracy, możesz:
- Złożyć odwołanie do sądu pracy - w terminie 21 dni od dnia doręczenia wypowiedzenia
- Złożyć skargę do Państwowej Inspekcji Pracy - jeśli doszło do rażącego naruszenia przepisów prawa pracy
- Skontaktować się z organizacją związkową - jeśli jesteś jej członkiem lub korzystasz z jej ochrony
- Skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie pracy - aby uzyskać profesjonalną poradę prawną
Podsumowanie
Znajomość swoich praw w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę jest niezwykle ważna dla ochrony własnych interesów. Prawo pracy w Polsce zapewnia pracownikom szereg gwarancji i uprawnień, które mają na celu zrównoważenie naturalnej przewagi pracodawcy w stosunku pracy.
Jeśli potrzebujesz profesjonalnej pomocy prawnej w związku z wypowiedzeniem umowy o pracę, skontaktuj się z naszą kancelarią. Nasi prawnicy specjalizujący się w prawie pracy pomogą Ci ocenić sytuację i zaproponują najlepsze rozwiązanie.